Một thỏa thuận để xoa dịu thủ tướng của Hungary, Viktor Orbán, có thể cho phép nhập khẩu dầu bằng đường ống qua Ukraine

EU đang tranh luận về việc có nên giảm nhẹ lệnh cấm nhập khẩu dầu Nga hay không để xoa dịu nhà lãnh đạo của Hungary, Viktor Orbán, người đang ngăn chặn các lệnh trừng phạt mới nhất của châu Âu đối với cỗ máy chiến tranh của Vladimir Putin.

Các nhà ngoại giao cấp cao của EU tổ chức một cuộc họp đặc biệt vào Chủ nhật đã bế tắc trước một kế hoạch thỏa hiệp theo đó EU sẽ cấm dầu Nga được vận chuyển bằng các tàu chở dầu nhưng cho phép nhập khẩu dầu theo đường ống, một đề xuất cho phép Hungary, Slovakia và Cộng hòa Czech tiếp tục được cung cấp dầu  thông qua đường ống Druzhba chạy qua Ukraine.

Hơn ba tuần sau khi Chủ tịch Ủy ban châu Âu, bà Ursula von der Leyen, đề xuất một lệnh cấm hoàn toàn đối với nhập khẩu dầu Nga đến cuối năm nay, các kế hoạch của EU đang bị đình trệ. Hungary, quốc gia phụ thuộc nhiều vào dầu mỏ Nga, cho biết họ cần 5 năm và hàng tỷ euro để nâng cấp các nhà máy lọc dầu của mình.

Cuộc tranh cãi có nguy cơ phủ bóng đen lên hội nghị thượng đỉnh của các nhà lãnh đạo EU tại Brussels vào thứ Hai và thứ Ba, vốn chính thức sẽ dành để thảo luận về hỗ trợ kinh tế, chính trị và nhân đạo cho Ukraine cũng như cuộc khủng hoảng nguồn cung lương thực toàn cầu.

Các đại sứ EU sẽ gặp nhau vào sáng thứ Hai trong một nỗ lực mới nhằm tìm ra một thỏa hiệp đối với lệnh cấm vận dầu. “Có thể được, hay không được, nhưng tôi nghĩ chúng ta có nhiệm vụ phải thử,” một quan chức cấp cao của EU nói. Việc loại trừ các đường ống khỏi các lệnh trừng phạt của EU sẽ bảo vệ một phần ba lượng dầu của Nga đến khối này, duy trì nguồn thu quý giá cho Moscow.

Tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelenskiy, người sẽ phát biểu trước các nhà lãnh đạo EU thông qua liên kết video vào thứ Hai, tuần trước đã chỉ trích EU vì đã không đạt được thỏa thuận về lệnh cấm vận dầu mỏ. “Hãy nhìn vào số tuần lễ Liên minh châu Âu cố gắng thống nhất về gói trừng phạt thứ sáu chống lại Nga,” đồng thời ông lưu ý EU đang trả cho Nga gần 1 tỷ euro (850 triệu bảng Anh) mỗi ngày cho năng lượng. "Nhờ đâu mà những người đang ngăn chặn gói trừng phạt thứ sáu lại có được nhiều sức mạnh như vậy?"

Khi ý tưởng loại trừ dầu vận chuyển bằng đường ống được đưa ra cách đây vài tuần, một số quốc gia thành viên đã từ chối với lý do điều này mang lại lợi thế không công bằng cho những nước có thể tiếp tục mua dầu thô giá rẻ của Nga. Các ước tính nội bộ cho thấy Hungary có thể hưởng lợi từ giá dầu rẻ hơn 35% so với các nước láng giềng. Tuy nhiên, sau nhiều tuần dậm chân tại chỗ, ngày càng nhiều quốc gia đang tìm cách phá vỡ thế bế tắc này.

Một nhà ngoại giao cấp cao của EU cho biết: “Không có thỏa thuận hoặc kéo dài mọi thứ thêm nữa sẽ là điều tồi tệ nhất, nhưng chứng kiến hậu quả của việc tống tiền cũng thật đáng thất vọng.”

Vấn đề này làm sâu sắc thêm sự chia rẽ giữa Hungary và các đồng minh truyền thống ở Trung Âu. Một nhà ngoại giao cấp cao của Ba Lan cho biết họ không thể hiểu logic chính sách của Budapest về Ukraine và mô tả sự phản đối lệnh cấm vận dầu mỏ mang tính chính trị hơn là kỹ thuật. “Họ đã nhận được mọi thứ về cơ bản là hợp lý.”

Hungary đã được đề nghị hoãn hai năm trước khi triển khai lệnh cấm vận dầu mỏ để có thời gian trang bị lại các nhà máy lọc dầu và thiết lập các tuyến dầu mới từ nước láng giềng phía nam Croatia.

Một số người khuyên không nên vội vàng tiến tới một thỏa thuận vì đề xuất cấm vận dầu mỏ dự kiến sẽ chỉ có hiệu lực hoàn toàn đến cuối năm nay. Những người khác cảm thấy sự trì hoãn này gửi đi một tín hiệu chính trị khủng khiếp khi các lực lượng Nga dường như đang giành được ưu thế ở Donbas thông qua các cuộc không kích và pháo kích không ngừng.

Hungary càng khiến một số quốc gia EU tức giận khi cho rằng vấn đề này thậm chí không nên được thảo luận tại hội nghị thượng đỉnh vào thứ Hai. “Nó sẽ chỉ làm nổi bật những chia rẽ nội bộ của chúng ta mà không mang lại cơ hội thực tế để giải quyết những khác biệt,” ông Orbán viết tuần trước cho chủ tịch Hội đồng Châu Âu, Charles Michel, người sẽ tổ chức cuộc họp.

Budapest muốn dùng các quỹ của EU để nâng cấp các nhà máy lọc dầu của họ, vốn hiện chỉ có thể nhận dầu Nga. Ông Orbán phàn nàn rằng không có đủ chi tiết cụ thể về các quỹ của EU dành cho các quốc gia Trung Âu không giáp biển trong một kế hoạch gần đây của Ủy ban châu Âu phác thảo cách thức EU có thể rời bỏ nhiên liệu hóa thạch của Nga.

Trong kế hoạch này, được gọi là RePowerEU, ủy ban đã đưa ra một đề xuất gây tranh cãi cho phép các quốc gia thành viên bán các khoản tín dụng carbon thặng dư có thể khiến việc đốt nhiên liệu hóa thạch trở nên rẻ hơn. Họ cũng đề xuất chuyển tiền tự nguyện từ các bộ phận khác của ngân sách EU.

Tuy nhiên, một số quỹ khử carbon sẽ được đưa vào kế hoạch phục hồi, mà không dành cho Hungary vì những lo ngại về chế độ pháp quyền ở nước này. Hungary đã bị từ chối khoản tiền 7.2 tỷ euro từ quỹ phục hồi Covid của EU vì nước này không thể khiến các quan chức EU tin rằng họ có thể đảm bảo số tiền được chi tiêu đúng cách.  

Sự phản đối của Hungary nghĩa là các biện pháp khác trong gói trừng phạt của EU sẽ không có hiệu lực, bao gồm thắt chặt các hạn chế đối với các ngân hàng Nga và áp đặt lệnh đóng băng tài sản và cấm đi lại đối với hàng chục người Nga cấp cao.