Giá lương thực đã tăng trong vài tháng qua. Và gạo, một loại lương thực chính ở phần lớn châu Á, có thể là thứ tiếp theo.

Giá của nhiều loại thực phẩm, từ lúa mì và các loại ngũ cốc khác đến thịt và dầu, đều tăng mạnh. Điều đó được thúc đẩy bởi một loạt các yếu tố, trong đó có chi phí phân bón và năng lượng tăng cao trong năm qua cũng như cuộc chiến Nga-Ukraine.

Các lệnh cấm xuất khẩu lương thực hoặc những gián đoạn nghiêm trọng đến từ Ấn Độ (lúa mì), Ukraine (lúa mì, yến mạch và đường,…) và Indonesia (dầu cọ).

Tiếp theo có thể là gạo. Chỉ số giá lương thực của Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc cho thấy giá gạo quốc tế tăng tháng thứ năm liên tiếp, đạt mức cao nhất trong 12 tháng, theo dữ liệu tháng Năm mới nhất công bố vào tuần trước.

Theo các chuyên gia, chắc chắn, sản lượng lúa gạo vẫn dồi dào. Nhưng giá lúa mì tăng và chi phí canh tác nói chung cao hơn, sẽ khiến giá gạo cần được theo dõi.

“Chúng ta cần theo dõi giá gạo trong tương lai, vì giá lúa mì tăng có thể dẫn đến việc thay thế bằng gạo, làm tăng nhu cầu và giảm lượng dự trữ hiện có,” theo Sonal Varma, trưởng kinh tế tại ngân hàng Nhật Bản Nomura.

Nguy cơ từ chủ nghĩa bảo hộ

Bà nói thêm, các biện pháp bảo hộ "thực sự làm trầm trọng thêm áp lực giá cả ở cấp độ toàn cầu vì nhiều lý do khác nhau. Chi phí thức ăn và phân bón cho canh tác đã tăng lên, và giá năng lượng đang cộng thêm vào chi phí vận chuyển hàng hóa.

“Vì vậy, có khả năng sẽ có thêm chủ nghĩa bảo hộ đến từ các quốc gia.”

Tuy nhiên, bà cho rằng rủi ro đối với gạo vẫn thấp do tồn kho gạo toàn cầu dồi dào và các vụ thu hoạch ở Ấn Độ dự kiến sẽ khả quan trong mùa hè này.

Cuộc chiến của Nga đối với Ukraine đã làm tăng giá lúa mì. Cả hai đều là những quốc gia xuất khẩu lúa mì lớn, và cuộc xâm lược của Nga đã làm gián đoạn hoạt động canh tác và chặn ngũ cốc xuất khẩu từ Ukraine. Giá lúa mì đã tăng hơn 50% kể từ một năm trước.

Chỉ riêng vào thứ Hai của tuần trước, giá đã tăng 4% sau khi quân đội Nga phá hủy một trong những khu cảng xuất khẩu ngũ cốc lớn nhất của Ukraine.

Thailand và Việt Nam đã đàm phán về một thỏa thuận nhằm tăng giá gạo xuất khẩu, theo một báo cáo của Reuters dẫn lời một quan chức chính phủ Thailand vào cuối tháng Năm.

Bốn nhà xuất khẩu cho biết các thương nhân gạo đã mua nhiều gạo Ấn Độ hơn trong hai tuần qua, theo một báo cáo ngày 6/6.

“Lúc này, tôi sẽ lo lắng hơn nhiều nếu Ấn Độ áp lệnh cấm xuất khẩu gạo trong những tuần tới - như họ đã nghĩ đến sau lúa mì và đường,” theo David Laborde, chuyên gia nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách Lương thực Quốc tế.

Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, Ấn Độ và Trung Quốc là hai quốc gia sản xuất gạo hàng đầu thế giới, chiếm hơn một nửa tổng sản lượng toàn cầu. Việt Nam đứng thứ năm, trong khi Thailand đứng thứ sáu.

Ấn Độ đã áp lệnh cấm xuất khẩu đối với lúa mì trong tháng Năm, với lý do cần “quản lý an ninh lương thực tổng thể của đất nước.” Họ cũng áp dụng các hạn chế đối với đường chỉ vài ngày sau lệnh cấm lúa mì.

Tăng giá có thích đáng hơn không?

Ông Laborde cho rằng tăng giá sẽ tốt hơn nhiều so với bất kỳ lệnh cấm xuất khẩu nào.

Ông nói: “Chúng ta thực sự nên phân biệt giữa việc tăng giá có thể bù cho chi phí cao hơn và có lợi cho nông dân (giúp họ sản xuất), với một lệnh cấm xuất khẩu” đẩy giá trên thị trường thế giới lên nhưng lại đẩy giá ở thị trường nội địa xuống.

Nafees Meah, đại diện khu vực Nam Á tại Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế, nói thêm chi phí năng lượng đang tăng trên toàn cầu chiếm một phần lớn trong chi phí sản xuất lúa gạo.

“Vì vậy, có một lập luận để nói rằng… nếu thị trường cho thấy giá tăng thì vì sao nông dân lại không được hưởng lợi từ giá tăng?” ông Nafees nói.

Nhưng giá gạo tăng sẽ ảnh hưởng xấu đến nhiều người ở châu Á, nơi tiêu thụ loại lương thực này nhiều nhất.

“Vì vậy, ở khu vực Đông Nam Á Thái Bình Dương, các quốc gia như Đông Timor, Laos, Cambodia và tất nhiên, những nơi như Indonesia, vốn có dân số rất lớn, và nhiều người trong số họ đang bị mất an ninh lương thực, sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nếu giá tiếp tục tăng và ở mức cao,” ông Nafees nói.

Vượt trên mức trước đại dịch rất nhiều

Chỉ số giá thực phẩm của Liên hợp quốc cho thấy giá hiện cao hơn 75% so với trước đại dịch, Frederique Carrier, giám đốc điều hành và người đứng đầu chiến lược đầu tư của RBC Wealth Management cho biết.

“Tình trạng thiếu lao động liên quan đến đại dịch và cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine đã khiến tình hình trở nên trầm trọng hơn bởi chúng vừa làm giảm nguồn cung lương thực vừa đẩy giá năng lượng thậm chí lên cao hơn,” bà Carrier viết trong một báo cáo tháng Sáu.

Theo bà Carrier, khoảng một phần ba chi phí sản xuất thực phẩm liên quan đến năng lượng. Đặc biệt sản xuất phân bón tốn rất nhiều năng lượng và giá đã tăng mạnh từ năm ngoái.