Các nguyên tố đất hiếm được sử dụng trong nhiều sản phẩm tiêu dùng, từ iPhone đến các động cơ xe điện, cũng như các động cơ máy bay quân sự vệ tinh và laser.

Căng thẳng gia tăng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đã làm dấy lên quan ngại Bắc Kinh có thể sử dụng vị thế thống trị là nhà cung cấp đất hiếm để có được lợi thế trong cuộc chiến thương mại giữa hai cường quốc kinh tế.

Đất hiếm được dùng ở đâu?

Đất hiếm được sử dụng trong pin sạc cho xe điện và hybrid, gốm sứ cao cấp, máy tính, đầu DVD, tua-bin gió, chất xúc tác trong xe hơi và nhà máy lọc dầu, màn hình, tivi, ánh sáng, laser, sợi quang học, siêu dẫn và đánh bóng thủy tinh.

Nhiều nguyên tố đất hiếm, như neodymium và dysprosium, rất quan trọng trong các động cơ sử dụng trong xe điện.

Đất hiếm trong thiết bị quân sự

Một số khoáng chất đất hiếm rất cần thiết trong các thiết bị quân sự như động cơ phản lực, hệ thống dẫn đường tên lửa, hệ thống phòng thủ chống tên lửa, vệ tinh, cũng như trong laser.

Lanthanum, chẳng hạn, cần thiết để sản xuất các thiết bị nhìn ban đêm.

Bộ Quốc phòng Mỹ chiếm khoảng 1% nhu cầu của Mỹ, và Hoa Kỳ chiếm khoảng 9% nhu cầu đất hiếm toàn cầu, theo một báo cáo năm 2016 từ Văn phòng Thẩm định Trách nhiệm chính phủ Mỹ thuộc quốc hội.

Những công ty nào phụ thuộc nhiều nhất vào các nguồn cung Trung Quốc?

Những công ty như Raytheon Co, Lockheed Martin Corp và BAE Systems Plc đều sản xuất những tên lửa phức tạp sử dụng kim loại đất hiếm trong các hệ thống dẫn đường và cảm biến. Lockheed và BAE từ chối bình luận. Raytheon không phản ứng trước yêu cầu bình luận.

Apple Inc sử dụng các nguyên tố đất hiếm trong loa, camera và các động cơ “haptic” giúp điện thoại rung. Công ty cho biết các máy tái chế truyền thống không thể cung cấp các nguyên tố này vì chúng được dùng với số lượng rất nhỏ không thể phục hồi được.

Từ năm 2010, chính phủ và ngành tư nhân đã gia tăng dự trữ đất hiếm và các linh kiện sử dụng chúng, theo Eugene Gholzcựu chuyên gia chuỗi cung ứng cao cấp tại Lầu Năm góc, hiện giảng dạy tại Đại học Notre Dame.

Một số nhà cung ứng đã giảm việc sử dụng những nguyên tố này, ông nói.

Đất hiếm là gì và chúng xuất hiện ở đâu?

Kim loại đất hiếm là một nhóm gồm 17 nguyên tố - lanthanum, cerium, praseodymium, neodymium, promethium, samarium, europium, gadolinium, terbium, dysprosium, holmium, erbium, thulium, ytterbium, lutetium, scandium, yttrium – xuất hiện trong đất với nồng độ thấp.

Dù phong phú hơn so với tên gọi, khai thác đất hiếm cũng như việc xử lý sạch khá khó khăn và tốn kém. Trung Quốc chiếm đa phần năng lực xử lý đất hiếm của thế giới và cung cấp 80% lượng đất hiếm nhập khẩu của Mỹ từ năm 2014 đến năm 2017. Trong năm 2017, Trung Quốc chiếm 81% lượng sản xuất đất hiếm trên toàn cầu, theo số liệu từ U.S. Geological Survey.

Các nước nhập khẩu đã nỗ lực giảm tiêu thụ đất hiếm cũng như sự phụ thuộc vào Trung Quốc sau một tranh chấp chính trị giữa Trung Quốc và Nhật Bản năm 2010. Nhật Bản cáo buộc Trung Quốc ngừng các nguồn cung đất hiếm vì những lý do chính trị, khiến thế giới nhận thấy những rủi ro của việc phụ thuộc vào một nhà cung ứng duy nhất. Trung Quốc phủ nhận họ cho dừng nguồn cung đất hiếm.

Không có nhiều bên cung ứng thay thế có thể cạnh tranh với Trung Quốc, nơi có 37% trữ lượng đất hiếm trên toàn cầu.

Mỏ Mountain Pass của California là cơ sở khai thác đất hiếm duy nhất của Mỹ. Nhưng MP Materials, chủ sở hữu Mountain Pass, lại chuyển gần 50,000 tấn quặng đất hiếm họ khai thác mỗi năm từ California sang Trung Quốc để xử lý. Trung Quốc đã áp thuế 25% đối với những khoản nhập khẩu này trong cuộc chiến thương mại.

Trong tuần này, Lynas Corporation Ltd của Australia cho biết họ đã ký bản ghi nhớ với Blue Line Corp xây dựng một cơ sở xử lý đất hiếm ở Hoa Kỳ.

Đất hiếm cũng được khai thác ở Ấn Độ, Nam Phi, Canada, Australia, Estonia, Malaysia và Brazil.

Đất hiếm bị ảnh hưởng bởi các khoản thuế của Mỹ như thế nào?

Cho đến nay, chính phủ Mỹ không áp thuế đánh lên hàng hóa Trung Quốc đối với đất hiếm.

Những khả năng giảm phụ thuộc vào nhập khẩu Trung Quốc

Trong tháng Năm, các thượng nghị sỹ đã đưa ra luật nhằm khuyến khích phát triển nguồn cung trong nước.

Tái chế cũng là một nguồn tiềm năng cung cấp các khoáng chất đất hiếm.

Rare Earth Salts tại Nebraska dùng các ống đèn huỳnh quang cũ và tái chế chúng để lấy các nguyên tố đất hiếm, vốn chiếm 20% bóng den, theo Hiệp hội Tái chế Đèn và Thủy Ngân.