Theo các nhà phân tích, Trung Quốc có thể sẽ thất bại trong nỗ lực gia nhập Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) - nhưng động thái nộp đơn gia nhập của họ nhấn mạnh hơn sự thiếu vắng chính sách kinh tế của Hoa Kỳ ở châu Á - Thái Bình Dương.

CPTPP là hiệp ước thương mại lớn gồm 11 quốc gia được hình thành năm 2018 sau khi Donald Trump rút Hoa Kỳ ra khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương một năm trước đó.

Tổng thống Barack Obama đã đàm phán TPP để tăng cường sự can dự kinh tế của Hoa Kỳ ở châu Á - Thái Bình Dương và chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực.

Tất cả 11 nước ký kết CPTPP phải đồng ý với yêu cầu gia nhập của Trung Quốc trước khi nước này có thể được kết nạp làm thành viên. Các quốc gia trong CPTPP gồm: Australia, Brunei, Canada, Chile, Nhật Bản, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore và Việt Nam.

Theo các nhà phân tích, quan hệ ngoại giao căng thẳng của Bắc Kinh với một số nước thành viên sẽ ảnh hưởng đến cơ hội gia nhập của họ. Trung Quốc cũng có thể sẽ gặp khó khăn trong việc đáp ứng các yêu cầu của hiệp định thương mại về một sân chơi bình đẳng trong nhiều khía cạnh của nền kinh tế.

Trung Quốc không phải là nước duy nhất nộp đơn tham gia CPTPP; Vương quốc Anh và Đài Loan cũng đã làm tương tự.

Các đồng minh của Hoa Kỳ trong CPTPP

Các đồng minh của Hoa Kỳ trong CPTPP như Australia, Canada và Nhật Bản ngày càng xem Trung Quốc là “mối đe dọa chiến lược” và họ có thể ngăn việc tham gia của Trung Quốc, theo các nhà phân tích từ công ty tư vấn rủi ro Eurasia Group.

“Bắc Kinh sẽ cần có những nhượng bộ lớn trong nhiều vấn đề nhằm gây dựng lại thiện chí với những nước này. Không có sự chuyển đổi đáng kể nào trong chính sách của Trung Quốc, sự đồng thuận từ ba nước này là điều đáng nghi ngờ.”

Một trong những ứng cử viên trong cuộc chạy đua cho vị trí thủ tướng tiếp theo của Nhật Bản được cho là đã đặt câu hỏi về khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn CPTPP của Trung Quốc. Bộ trưởng Thương mại Australia, ông Dan Tehan, cũng nhấn mạnh trong một bài phát biểu hôm thứ Tư rằng bất kỳ quốc gia nào muốn tham gia hiệp định thương mại “sẽ phải tuân thủ tất cả các quy tắc và tiêu chuẩn.”

Nhật Bản hiện có tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc ở Biển Hoa Đông, trong khi Australia đang chịu các thuế nhập khẩu do Trung Quốc áp đặt.

Trong khi đó, Canada và Mexico có thể cản đường Trung Quốc thông qua Thỏa thuận Hoa Kỳ-Mexico-Canada hoặc USMCA. Thỏa thuận thương mại có điều khoản “phòng thủ” yêu cầu bất kỳ thành viên nào trong số ba thành viên tham khảo ý kiến của những bên khác nếu muốn theo đuổi thỏa thuận thương mại với một “quốc gia phi thị trường.”

Nhiều nhà phân tích cho rằng điều khoản này có thể nhằm vào Trung Quốc. USMCA đã được chính quyền Trump đàm phán và thay thế Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA).

Đáp ứng các tiêu chuẩn của CPTPP

Theo các nhà phân tích, ngoài các rào cản chính trị, Trung Quốc có thể gặp khó khăn trong việc đáp ứng các điều khoản của CPTPP nhằm thúc đẩy luồng dữ liệu xuyên biên giới, bảo vệ lao động và môi trường, cũng như các hạn chế đối với các công ty nhà nước.

Các doanh nghiệp từ Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu nằm trong số những người đã phàn nàn về các hành vi thương mại không công bằng của Trung Quốc, như trợ cấp cho các công ty nhà nước, thiếu bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ bắt buộc.

“Việc gia nhập hiệp định thương mại sẽ yêu cầu Trung Quốc đồng ý với những quy tắc dành cho doanh nghiệp nhà nước và những quy định về lao động và môi trường, vốn khá khác biệt so với lập trường hiện tại của nước này,” các nhà kinh tế từ hãng tư vấn Capital Economics viết trong một báo cáo.

Các chuyên gia thương mại khác cho rằng sẽ không khó để Trung Quốc đáp ứng các yêu cầu trong hiệp ước thương mại lớn này.

Đó là bởi CPTPP ít tham vọng hơn TPP trước đây và có "nhiều ngoại lệ cũng như lỗ hổng rộng" sẽ giúp Trung Quốc tuân thủ được những điều khoản thách thức hơn, theo Stephen Olson, chuyên gia nghiên cứu cấp cao tại Hinrich Foundation, một tổ chức phi lợi nhuận về các vấn đề thương mại.

'Ngoại giao khôn khéo'

Bất kể có thành công hay không, các nhà phân tích cho rằng nỗ lực gia nhập CPTPP của Trung Quốc làm nổi bật tầm ảnh hưởng kinh tế ngày càng mở rộng của nước này ở châu Á - Thái Bình Dương, trong khi Hoa Kỳ chủ yếu tập trung vào các vấn đề an ninh trong khu vực.

Đặc biệt, đơn xin gia nhập của Trung Quốc đến ngay sau khi quan hệ đối tác an ninh mới giữa Australia , Anh và Hoa Kỳ - AUKUS, được thành lập.

Theo các nhà phân tích của Eurasia Group: “Động thái này là hành động ngoại giao thông minh sau tuyên bố về quan hệ đối tác an ninh AUKUS vì nó hướng sự chú ý ngoại giao sang các vấn đề thương mại và đầu tư ở châu Á - Thái Bình Dương, nơi Hoa Kỳ đã đạt được rất ít tiến bộ trong việc chống lại ảnh hưởng kinh tế của Trung Quốc.”

Bắc Kinh đã chỉ trích AUKUS, nhưng phủ nhận việc muốn tham gia CPTPP có liên quan đến quan hệ đối tác an ninh này.

Tổng thống Joe Biden đã ưu tiên tăng cường vị thế của Hoa Kỳ ở châu Á - Thái Bình Dương. Nhưng chính quyền của ông không nêu rõ chính sách thương mại đối với Trung Quốc và các chuyên gia cho rằng Mỹ khó có thể tham gia CPTPP do các vấn đề chính trị trong nước.

Trong khi đó, Trung Quốc đã trở thành đối tác thương mại lớn của nhiều quốc gia trong khu vực và năm ngoái đã dẫn đầu 14 nền kinh tế khu vực khác ký kết hiệp định thương mại lớn nhất thế giới - Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP).

“Thật không may, một điều rõ ràng là Hoa Kỳ đang phản ứng thay vì dẫn đầu và do đó để Trung Quốc xác định diễn tiến các sự kiện ở châu Á,” theo William Reinsch, cố vấn cấp cao và Chủ tịch Scholl về kinh doanh quốc tế của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế tại Washington DC.