Hầu hết mọi người đều không cảnh giác khi thị trường dầu sụp đổ

Chỉ trong vài tuần, giá dầu thô từ các mức cao trong bốn năm lao xuống thị trường mất giá toàn diện. Đợt giá dầu lao dốc – giá dầu thô giảm gần 30% so với đỉnh điểm gần đây – được kích hoạt bởi một loạt những yếu tố kết hợp lại khiến các bên giao dịch hoảng sợ, những người từng dự kiến dầu sẽ sớm đạt $100.

“Quy mô của việc này đang khơi lại hồi ức không tốt của những năm 2014 và 2015,” theo Michael Tran, giám đốc chiến lược năng lượng toàn cầu tại RBC Capital Markets.

Giá dầu Mỹ tăng 2% vào thứ Tư, 21/11 sau khi xuống đến các mức thấp trong 13 tuần ngày hôm trước.

Tổng thống Donald Trump hoan nghênh đợt dầu lao dốc.

“Giá dầu đang thấp hơn, thật tuyệt! Như một đợt Giảm thuế lớn cho nước Mỹ và cả thế giới. Hãy cùng tận hưởng!” Ông Trump viết trên Twitter. “Cám ơn Saudi Arabia, nhưng hãy cùng giảm thấp hơn nữa!”

Nhưng giá dầu giảm không thể được giải thích chỉ bằng một dòng tweet đơn giản.

Iran – Động tác giả

Saudia Arabia có một phần trách nhiệm – nhưng chắc chắn không phải là toàn bộ.

Đầu năm nay, nội các ông Trump hứa sẽ đưa dầu xuất khẩu của Iran xuống còn zero. Quan điểm cứng rắn đối với các cấm vận Iran đã nâng giá dầu lên rất mạnh.

Dưới áp lực từ ông Trump, Saudi Arabia đẩy mạnh sản xuất lên mức cao chưa từng có. Đây là điều quan trọng bởi Saudi Arabia như ngân hàng trung ương về dầu. Họ là nước xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới và là quốc gia duy nhất có khả năng đẩy mạnh sản lượng đáng kể. Nga và Hoa Kỳ cũng gia tăng sản xuất.

Tuy nhiên đầu tháng này, nội các ông Trump khiến thị trường dầu shock khi có cách tiếp cận nhẹ nhàng hơn với Iran. Các miễn trừ tạm thời cho phép Ấn Độ, Trung Quốc và những nước khác vẫn tiếp tục mua dầu thô từ Iran.

Động tác giả này khiến thị trường dầu bất ngờ đối mặt với khả năng thừa cung. OPEC hiện đang chịu áp lực giảm đáng kể nguồn cung trong cuộc họp vào tháng sau tại Vienna nhằm giúp tạo một giá sàn cho thị trường.

Dầu đá phiến Mỹ bùng nổ

Dù khen ngợi Saudi Arabia, dòng tweet của ông Trump đã bỏ qua vai trò trung tâm của Mỹ trong đợt dầu lao dốc. Nhờ dầu đá phiến bùng nổ, gần đây Hoa Kỳ đã vượt qua Nga và Saudi Arabia, trở thành nước sản xuất dầu lớn nhất thế giới lần đầu tiên từ năm 1973.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) dự báo sản lượng dầu Mỹ sẽ vượt hơn 2 triệu thùng/ngày trong năm 2018. Con số này dự kiến sẽ tăng thêm trong năm sau. Không quốc gia nào đẩy mạnh sản xuất đến mức đó.

Nổi lo của các bên giao dịch dầu là thế giới có thể không cần tất cả dầu đá phiến Mỹ đổ vào thị trường. Đây là điều đã dẫn đến đợt dầu lao dốc vừa rồi. Theo số liệu công bố vào thứ Tư, 21/11, các mức dự trữ của Mỹ đã tăng trong chín tuần liên tiếp.

Lo ngại về nhu cầu

Nhưng dầu đi xuống không chỉ vì nguồn cung dư thừa. Tăng trưởng kinh tế toàn cầu suy giảm dường như đang tác động đến nhu cầu.

Nhu cầu dầu ở Mỹ “rất mạnh” nhưng tuần trước IEA cảnh báo nhu cầu “tương đối yếu” ở châu Âu và các quốc gia phát triển châu Á. Đồng thời IEA cho rằng nhu cầu “suy giảm” ở Ấn Độ, Brazil và Argentina là do giá dầu cao, đồng tiền yếu và hoạt động kinh tế đi xuống.

Tháng trước, Quỹ Tiền Tệ Quốc tế hạ bậc các ước tính GDP 2019 cho cả Trung Quốc và Hoa Kỳ vì cuộc chiến thương mại. GDP toàn cầu được dự kiến sẽ giảm từ 2.9% trong năm 2018 còn 2.5% trong năm sau. Đây chưa bao giờ là tin tốt cho dầu, vốn là sức mạnh cho nền kinh tế.

Thị trường chứng khoán rối loạn   

Dầu thô cũng bị kẹt với tâm lý “bắn trước, hỏi sau” ở Wall Street. Những lo sợ một đợt suy thoái đã khiến các nhà đầu tư tháo chạy khỏi các tài sản rủi ro cao, bất kể là chứng khoán Apple, bitcoin hay dầu thô. Giá dầu thô lao dốc 7% vào thứ Ba, khi chỉ số Dow mất 552 điểm.

Giá dầu lao dốc một phần phản ánh “tình trạng báon tháo hàng hóa chéo và tài sản chéo nhiều hơn do lo ngại về tăng trưởng tiếp tục tăng,” theo Damien Courvalin, người đứng đầu bộ phần nghiên cứu năng lượng Goldman Sachs.

Ông Courvalin lập luận dầu bán tháo đã “vượt quá” những yếu tố cơ bản. Tuy nhiên, ông dự đoán giá dầu sẽ không phục hồi cho đến khi OPEC hành động và có bằng chứng tăng trưởng nhu cầu vẫn “kiên cường.”

Tiền nhanh

Hàng hóa, cũng như chứng khoán, bị ảnh hưởng bởi những khoản cược của các quỹ đầu tư và các nhà giao dịch khác. Các nhà phân tích cho rằng giá dầu lao dốc trầm trọng hơn vì các nhà đầu tư tài chính mở rộng các khoản cược giá tăng lớn.

Các quyền bán dầu thô của cộng đồng quản lý tiền tệ lao dốc vào cuối tháng Mười xuống mức thấp nhất kể từ đầu năm 2016 khi giá dầu thô xuống còn $26/thùng, theo RBC.

Giá xăng tiếp tục rẻ hơn

Giá dầu giảm mạnh trước ngày Lễ Tạ ơn khiến hàng triệu người Mỹ đi lại ít tốn kém hơn. Giá xăng trung bình của Mỹ giảm còn $2.60/gallon vào thứ Tư, giảm so với $2.85 một tháng trước, theo AAA.

Điều này có thể là một cú hích thêm cho nền kinh tế đang tiến tới mùa mua sắm cho lễ hội. Ông Trump đã ví von giá dầu giảm như một đợt “Giảm thuế lớn” cho nước Mỹ.

Dĩ nhiên, giá dầu giảm mạnh cũng ảnh hưởng đến ngành dầu Mỹ. Giá năng lượng lao dốc lần trước đã dẫn đến hàng chục vụ phá sản, quét đi hàng trăm ngàn việc làm trong ngành dầu ở các bang như Texas, North Dakota và Oklahoma.

“Giá xăng bán lẻ đã giảm đáng kể. Ông Trump còn muốn thêm gì nữa? Ở một thời điểm nào đó, ta sẽ bắt đầu làm tổn thương đến chính các nhà sản xuất trong nước của ta. Và một phần quan trọng trong ngành dầu khí là nơi ủng hộ cơ bản của ông Trump.”