Chi tiêu của người tiêu dùng chậm chạp đã kéo nền kinh tế Trung Quốc đi xuống kể từ sau đại dịch, với rất ít khả năng cải thiện cho năm 2022.

Cùng với thị trường bất động sản, tiêu dùng là một trong hai lĩnh vực các nhà kinh tế quan tâm nhất trong triển vọng tăng trưởng Trung Quốc. Chi tiêu tiêu dùng cũng là lĩnh vực các doanh nghiệp và nhà đầu tư đặt cược vào khi họ kỳ vọng sức mạnh chi tiêu của tầng lớp trung lưu Trung Quốc sẽ tăng lên trong những năm tới.

Các nhà lãnh đạo hàng đầu ở Bắc Kinh đã cảnh báo tại một cuộc họp thiết lập kế hoạch kinh tế rằng tăng trưởng phải đối mặt với "áp lực gấp ba" từ nhu cầu thu hẹp, cú shock nguồn cung và kỳ vọng suy yếu.

" Vấn đề cốt lõi của những "áp lực gấp ba" này vẫn nhu cầu suy yếu hoặc không đủ cầu. Nếu nhu cầu cải thiện, kỳ vọng sẽ cải thiện," Wang Jun, trưởng kinh tế tại Zhongyuan Bank nói.

Theo ông, lý do chính khiến không thể duy trì phát triển kinh tế được phản ánh ở sự suy yếu nhu cầu. Ông đặc biệt lưu ý đến tác động tiêu cực của đại dịch đối với thu nhập của người dân, đồng thời chỉ ra những yếu tố cản trở nhu, từ việc giảm chi tiêu của chính quyền địa phương cho các dự án cơ sở hạ tầng đến quy định về các doanh nghiệp dạy thêm sau giờ học ảnh hưởng đến việc làm.

Về áp lực thứ ba của các cú shock nguồn cung, ông cho rằng chúng chủ yếu liên quan đến đại dịch và các biện pháp giảm khí thải carbon quá quyết liệt, sau đó đã được điều chỉnh. Các hạn chế liên quan đến virus đối với việc trở lại làm việc đã góp phần gây ra gián đoạn trong chuỗi cung ứng toàn cầu, trong đó có tình trạng thiếu hụt các thành phần quan trọng như chất bán dẫn.

Nhìn chung, sự không chắc chắn về việc làm và thu nhập làm giảm mức độ sẵn sàng chi tiêu của mọi người. Việc Bắc Kinh mạnh tay đối với nợ của các nhà phát triển bất động sản cũng ảnh hưởng đến nhận thức của các hộ gia đình về sự giàu có, vì phần lớn đều bị ràng buộc bởi bất động sản.

“Tiêu dùng phục hồi như thế nào trong năm tới sẽ tác động rất lớn đến nền kinh tế,” theo Jianguang Shen, trưởng kinh tế của hãng thương mại điện tử Trung Quốc JD.com.

Ông Shen cho rằng các nhà chức trách có thể thúc đẩy tiêu dùng bằng cách theo gương Hong Kong, tặng phiếu mua hàng. Điều đó sẽ khiến chi tiêu của người tiêu dùng hướng vào các doanh nghiệp cụ thể như khách sạn, được khuyến khích hơn nữa nhờ cấu trúc phân cấp, vốn sẽ không mở các phiếu thưởng tiếp theo cho đến khi phiếu thưởng đầu tiên hết hạn hoặc đã được sử dụng hết.

Doanh số bán lẻ của Hong Kong giảm trong năm 2019 và 2020 khi các cuộc biểu tình làm gián đoạn nền kinh tế địa phương, ngay cả trước khi đại dịch khiến khu vực bán tự trị này đóng cửa với du khách nước ngoài và đại lục. Chính quyền địa phương đã tung ra chương trình phiếu mua hàng mới nhất trong tháng Tám và doanh số bán lẻ cho cả năm đến tháng Mười tăng 8.45% so với cùng kỳ năm 2020.

Doanh số bán lẻ của Trung Quốc đại lục giảm vào năm ngoái dù nền kinh tế nói chung đang tăng trưởng. So sánh với mức sụt giảm đó giúp doanh số bán lẻ tăng mạnh trong quý đầu tiên, nhưng tốc độ tăng đã chậm lại, đặc biệt từ mùa hè. Doanh thu bán lẻ 11 tháng đầu năm vẫn tăng 13.7% so với cùng kỳ năm 2020.

Theo lĩnh vực, người tiêu dùng đã tăng chi tiêu cho thực phẩm và quần áo hơn là các dịch vụ như giáo dục và giải trí, theo ước tính của các nhà phân tích Goldman Sachs. Họ dự kiến  sự phân hóa giữa hàng hóa và dịch vụ sẽ giảm nhẹ trong năm tới.

Nhưng ngay cả với dự đoán tăng trưởng 7% trong tiêu dùng thực tế của hộ gia đình trong năm tới, con số này “vẫn dưới xu hướng trước Covid vào cuối năm 2022,” với những cản trở từ chính sách "không khoan nhượng" của Trung Quốc trong kiểm soát Covid và suy thoái trong lĩnh vực bất động sản.

Ngân hàng đầu tư dự kiến GDP của Trung Quốc sẽ tăng trưởng chậm lại 4.8% trong năm tới, giảm từ mức 7.8% dự kiến trong năm nay.

Bất động sản cần người mua nhà

Những rắc rối trên thị trường bất động sản rộng lớn của Trung Quốc đã thu hút sự chú ý của các nhà đầu tư toàn cầu vào mùa hè này khi các nhà phát triển nợ nần như Evergrande đứng trước bờ vực vỡ nợ, gây ra lo ngại phản ứng lan truyền. Những nỗ lực của chính phủ nhằm kiềm chế mức nợ cao của ngành và giá nhà tăng cao khiến điều kiện tài chính thắt chặt hơn đối với các nhà phát triển - đồng thời doanh số và giá đều giảm.

Trưởng kinh tế Larry Hu tại Trung Quốc của Macquarie cho biết trong báo cáo triển vọng của mình bất động sản sẽ "trở ngại tăng trưởng lớn nhất trong năm 2022.” Ông dự kiến lượng nhà ở bắt đầu xây và diện tích sàn được bán sẽ giảm thậm chí còn nhanh hơn trong năm tới, và đầu tư vào bất động sản sẽ giảm 2%, sau khi dự kiến tăng 4.8% trong năm 2021.

 “Chính sách bất động sản sẽ chuyển từ thắt chặt sang nới lỏng trong năm tới, vì chúng tôi dự kiến các nhà hoạch định chính sách sẽ bảo vệ mức tăng trưởng GDP 5%. Rủi ro là họ có thể phản ứng quá muộn, do họ miễn cưỡng sử dụng bất động sản làm phương tiện kích thích.”

Cuộc họp hoạch định kinh tế cấp cao nhất của Trung Quốc trong tháng này không báo hiệu nhiều thay đổi trong chính sách bất động sản. Bắc Kinh vẫn giữ quan điểm “nhà là để ở, không phải để đầu cơ.”

Có thể sẽ mất vài năm để giải quyết các vấn đề của ngành bất động sản, theo ông Wang của Ngân hàng Zhongyuan. Trong khi đó, ông dự kiến chính phủ trung ương sẽ cần phát hành nợ và chi tiêu nhiều hơn để giúp các chính quyền địa phương vượt qua tác động đến doanh thu của họ,  

Theo Moody’s, các chính quyền địa phương và khu vực kiếm được ít nhất 20% từ việc bán đất cho các nhà phát triển.

Một thách thức đối với các nhà hoạch định chính sách là giảm mức nợ liên quan đến bất động sản trong khi đảm bảo thị trường bất động sản không suy giảm trầm trọng.

“Tâm lý thị trường yếu cũng đang ảnh hưởng đến việc bán nhà ở, vì người mua trì hoãn mua với dự đoán giá sẽ giảm hơn nữa,” Fitch cho biết trong một báo cáo. Hãng dự kiến  doanh số bán nhà sẽ giảm 15% theo giá trị trong năm tới, có thể khiến 5 trong số 40 chủ đầu tư trong phạm vi xếp hạng của hãng bị thiếu tiền mặt.

“Chúng tôi dự kiến hoạt động xây dựng bất động sản giảm sẽ ảnh hưởng đến các lĩnh vực liên quan, như thép, quặng sắt và than cốc, làm giảm tốc độ đầu tư tài sản cố định tổng thể và thậm chí gây căng thẳng cho các tổ chức tài chính,” Fitch nói.

Đối với chính sách kinh tế trong năm tới, Bắc Kinh đã nhấn mạnh ổn định là ưu tiên của họ. Các nhà chức trách cũng đã làm rõ trong năm nay rằng chất lượng tăng trưởng ngày càng quan trọng hơn số lượng.

Columbia University Earth Institute, Trung tâm Trao đổi Kinh tế Quốc tế Trung Quốc và Viện Nghiên cứu Ali đã cố gắng đánh giá những tiến bộ như vậy bằng chỉ số phát triển bền vững quốc gia. Ngoài GDP, chỉ số kết hợp các yếu tố như doanh thu của các doanh nghiệp công nghệ cao, và chi tiêu cho giáo dục, phúc lợi xã hội và xử lý ô nhiễm.

Chỉ số này đã tăng lên 82.1 trong năm 2019, so với 59 trong năm 2015, theo bản công bố mới nhất trong tháng này.