Nga có thể sớm bị buộc phải cắt giảm 30% sản lượng dầu thô, khiến nền kinh tế toàn cầu rơi vào cuộc khủng hoảng nguồn cung lớn nhất trong nhiều thập kỷ - trừ khi Saudi Arabia và các nhà xuất khẩu năng lượng lớn khác bắt đầu sản xuất thêm.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) hôm thứ Tư, 16/3, cảnh báo, nhà xuất khẩu dầu thô lớn thứ hai thế giới có thể buộc phải hạn chế sản lượng thêm 3 triệu thùng/ngày trong tháng Tư, do các công ty dầu mỏ lớn, các nhà kinh doanh và các công ty vận tải biển xa lánh dầu xuất khẩu Nga và nhu cầu ở Nga giảm mạnh. Nga đã bơm khoảng 10 triệu thùng dầu thô mỗi ngày và xuất khẩu khoảng một nửa trong số đó trước khi xâm lược Ukraine.

Trong báo cáo hàng tháng IEA cho biết: “Không thể phủ nhận những tác động từ việc mất đi dầu xuất khẩu Nga ra các thị trường toàn cầu.” Cuộc khủng hoảng có thể mang đến những thay đổi lâu dài cho các thị trường năng lượng.

Canada, Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và Australia đã cấm nhập khẩu dầu Nga, ảnh hưởng đến khoảng 13% dầu xuất khẩu của nước này. Nhưng các động thái ngừng giao dịch với Moscow của các công ty dầu mỏ lớn và các ngân hàng toàn cầu sau cuộc xâm lược đang buộc Nga phải chào bán dầu thô của mình với chiết khấu rất lớn.

Các công ty dầu mỏ lớn của phương Tây đã từ bỏ các liên doanh và đối tác ở Nga, đồng thời tạm dừng các dự án mới. Liên minh châu Âu hôm thứ Ba đã công bố lệnh cấm đầu tư vào ngành năng lượng Nga.

IEA, cơ quan theo dõi các xu hướng thị trường năng lượng của những quốc gia giàu nhất thế giới, cho biết các nhà máy lọc dầu hiện đang tranh nhau tìm nguồn cung thay thế. Họ có thể bị buộc phải giảm hoạt động ngay khi người tiêu dùng toàn cầu bị ảnh hưởng bởi giá xăng dầu cao hơn.

Cho đến nay, có rất ít dấu hiệu thuyên giảm. Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất là những nhà sản xuất duy nhất có công suất dự phòng đáng kể. Cả hai nước đều là một phần của liên minh OPEC+ với 23 thành viên, trong đó có Nga. OPEC+ đã tăng sản lượng chung khá khiêm tốn 400,000 thùng/ngày trong những tháng gần đây, nhưng thường không đạt được các mục tiêu của chính mình.

Đại sứ UAE tại Hoa Kỳ vào tuần trước cho biết nước ông ủng hộ việc bơm thêm dầu, nhưng kể từ đó các quan chức khác cho biết họ tuân thủ thỏa thuận OPEC+. Theo IEA, cho đến nay, cả UAE và Saudi Arabia đều không “sẳn lòng chạm vào nguồn dự trữ của họ."

“Việc khối này không thể đáp ứng hạn ngạch đã thỏa thuận trong một thời gian dài, chủ yếu do các vấn đề kỹ thuật và các hạn chế về năng lực khác, khiến lượng tồn kho toàn cầu giảm mạnh.” IEA cảnh báo, nếu các nhà sản xuất lớn không thay đổi hướng đi và mở rộng vòi bơm  hơn nữa, thị trường toàn cầu sẽ thiếu nguồn cung trong quý 2 và quý 3 năm 2022.

Phương Tây đang cố gắng thuyết phục Saudi Arabia và UAE chuyển hướng. Thủ tướng Anh Boris Johnson đã tới thăm vùng Vịnh hôm thứ Tư để thảo luận các cách thức gia tăng áp lực ngoại giao và kinh tế đối với Nga với các nhà lãnh đạo của cả hai nước.

Trong một tuyên bố chính phủ Anh cho biết các lãnh đạo dự kiến sẽ thảo luận về "nỗ lực cải thiện an ninh năng lượng và giảm biến động giá năng lượng và lương thực."

Các thị trường biến động

Thị trường năng lượng toàn cầu cực kỳ biến động sau cuộc xâm lược của Nga.

Chỉ hơn một tuần trước, dầu thô Brent đã tăng lên trên $139/thùng. Các nhà phân tích cảnh báo giá có thể chạm $185, sau đó là $200 khi các bên giao dịch tránh xa dầu Nga, đẩy lạm phát lên cao hơn nữa và gây thêm áp lực cực lớn cho nền kinh tế toàn cầu.

Nhưng tình hình đã đảo ngược nhanh chóng kể từ đó. Giá dầu thô Brent giao sau, giá chuẩn toàn cầu, đã giảm gần 30% so với mức đỉnh. Giá lần đầu tiên chốt dưới $100/thùng trong tháng này sau khi giảm thêm 6.5% vào thứ Ba.

Cuộc khủng hoảng có thể giúp thúc đẩy những thay đổi lớn trên thị trường năng lượng toàn cầu.

Nguồn cung bổ sung có thể đến từ Iran và Venezuela nếu Hoa Kỳ và các đồng minh nới lỏng các lệnh trừng phạt đối với hai nước này. Các đàm phán về một thỏa thuận hạt nhân với Iran dường như bị đình trệ, nhưng vẫn có thể đạt được một thỏa thuận.

Tuần trước, Liên minh châu Âu đã lên kế hoạch giảm nhập khẩu khí đốt từ Nga trong năm nay bằng cách tìm các nhà cung cấp thay thế, đẩy nhanh việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo, giảm tiêu thụ thông qua cải thiện hiệu quả năng lượng và kéo dài tuổi thọ của các nhà máy điện hạt nhân và than.

Trong khi đó, Saudi Arabia đang đàm phán với Bắc Kinh để định giá một số doanh thu bán dầu của họ bằng nhân dân tệ. Điều đó sẽ làm suy giảm sự thống trị của đồng dollar Mỹ trên các thị trường năng lượng toàn cầu và làm sâu sắc thêm mối quan hệ của Riyadh ở phương đông.