Cuộc chiến Nga-Ukraine đang làm gián đoạn nghiêm trọng vận tải hàng hóa đường biển và đường không. Theo các công ty chuỗi cung ứng, các lực lượng quân sự Nga đang cắt đứt các tuyến đường vận chuyển, các công ty hậu cần tạm ngừng dịch vụ và giá cước hàng không tăng vọt.

Lực lượng hải quân Nga đã đóng cửa đường ra vào Biển Azov - một trong số ít những điểm tiếp cận thương mại đường biển ở Ukraine, theo Dylan Alperin, người đứng đầu bộ phận dịch vụ chuyên nghiệp của nền tảng phần mềm chuỗi cung ứng Keelvar.

“Điều này khiến một lượng lớn tàu thuyền phải chờ để đi qua eo biển Kerch. Với 70% hàng hóa xuất khẩu của Ukraine được phân phối bằng tàu biển, tình trạng tắc nghẽn đang trở nên tồi tệ hơn hàng giờ,” ông nói.

Christian Roeloffs, Giám đốc điều hành của công ty đặt chỗ container ContainerxChange, cho biết: “Các khu vực Biển Đen và Biển Azov hiện rất nguy hiểm hoặc không thể đi qua. Đã có các cuộc tấn công tên lửa vào tàu thuyền, các vụ bắt giữ tàu và đóng cửa các tuyến đường dành cho vận chuyển thương mại.”

Tình hình trên bộ ở Ukraine đang cực kỳ phức tạp, và các báo cáo từ khu vực này rất khó hoặc không thể xác nhận.

Các công ty chuỗi cung ứng cho biết việc vận chuyển hàng hóa đang bế tắc do các cảng Odessa và Mariupol của Ukraine bị đóng cửa, hư hại hoặc bị tấn công. Ông Roeloffs nói thêm các hoạt động vận chuyển container đã ngừng lại, hàng hóa bị kẹt tại các cảng.

Odessa là cảng lớn nhất Ukraine và là cảng xuất khẩu ngũ cốc chính. Ukraine là một trong những nước xuất khẩu các loại ngũ cốc như lúa mỳ, lúa mạch và ngô lớn nhất. Nga và Ukraine chiếm khoảng 29% thị trường xuất khẩu lúa mỳ toàn cầu.

Mariupol, một thành phố cảng và trung tâm công nghiệp quan trọng, đang bị pháo kích dữ dội.

Cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine hiện đã bước sang tuần thứ ba và giao tranh vẫn tiếp diễn ở các thành phố lớn.

Giá cả tăng chóng mặt

Sức tải hàng không hạn chế chính là họa vô đơn chí đối với các chủ hàng. Theo các công ty, khi không phận Ukraine đóng cửa đối với các chuyến bay dân sự và các hãng hàng không tránh không phận Nga, giá cước vận chuyển hàng không đang tăng đột biến.

“Lệnh cấm bay đã hủy nhiều chuyến bay trong số này và lấy đi 10 triệu dặm không phận khỏi các tuyến vận chuyển hàng hóa quốc tế,” ông Alperin nói. "Các hãng hàng không vận chuyển khoảng 20% lượng hàng hóa, điều này sẽ làm giảm đáng kể sức tải của các hãng."

Judah Levine, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu của công ty đặt vé hàng hóa Freightos Group, cho biết khi các hãng hàng không tránh không phận Nga, họ sẽ thực hiện các đường bay thay thế, dài hơn - làm tăng chi phí nhiên liệu.

Theo ông Alperin, giá dầu tăng cao kỷ lục sẽ làm xấu đi triển vọng vốn đã tồi tệ của các hãng vận tải khi chi phí nhiên liệu tăng lên. “Chúng tôi đang gặp phải tình trạng tồn đọng và chậm trễ kỷ lục trong khi giá vận chuyển cao chưa từng có và hơn thế nữa.”

Giá dầu đã tăng trong nhiều tuần và lêncác  mức kỷ lục.

Ông Levine cho biết, giá cước từ Trung Quốc đến Châu Âu của Freightos Air Index đã tăng hơn 80% vào cuối tháng Hai lên $11.36/kg, với một số hãng vận tải đã áp dụng phụ phí rủi ro chiến tranh.

Bindiya Vakil, Giám đốc điều hành của công ty quản lý rủi ro chuỗi cung ứng Resilinc, cho biết một số công ty bảo hiểm cũng đang tăng phí bảo hiểm cho hàng hóa vận chuyển ở Biển Đen.

Nhiều công ty logistics cũng đã dừng giao hàng đến và đi từ Nga cũng như Ukraine, trong khi các công ty vận tải container đang né tránh Nga.

DHL cho biết họ đã đóng cửa các văn phòng và dừng hoạt động ở Ukraine cho đến khi có thông báo mới, trong khi UPS cho biết họ đã tạm ngừng các dịch vụ đến và đi từ Ukraine, Nga và Belarus.

Ông Alperin lưu ý số lượng hãng vận tải tạm ngừng dịch vụ ở Nga chiếm khoảng 62% tổng năng lực vận tải đường biển.

Trong khi đó, giá tàu chở dầu “tăng vọt”, với mức tăng đột mạnh từ 157% lên 591%, ông Alperin cho biết.

Thủy thủ tàu bị mắc kẹt

Phòng Vận chuyển Quốc tế hôm thứ Năm cảnh báo gián đoạn chuỗi cung ứng có thể tồi tệ hơn do thiếu hụt đội ngũ vận chuyển vì chiến tranh.

Các thuyền viên Ukraine và Nga chiếm 14.5% lực lượng lao động vận tải biển toàn cầu.

“Để duy trì hoạt động buôn bán không bị ràng buộc này, các thuyền viên phải có khả năng tham gia và rời tàu (thay đổi thuyền viên) một cách tự do trên khắp thế giới. Tuy nhiên, các chuyến bay đến và đi khỏi khu vực bị hủy, khiến việc này ngày càng khó khăn hơn.” Một số thủy thủ đã bỏ tàu ở Ukraine do lo lắng về an ninh. 

Hiệp hội cho biết thêm: “Những lo ngại về an toàn của thủy thủ đoàn và phí bảo hiểm để đưa tàu đến Ukraine hoặc Nga tăng cũng không khuyến khích các chủ tàu đưa tàu đến những nước này.”

Trong tháng Hai, hiệp hội, đại diện cho 80% đội tàu buôn toàn cầu, cho biết “khả năng thanh toán cho thuyền viên cũng cần được duy trì thông qua các hệ thống ngân hàng quốc tế.”

Hoa Kỳ, các đồng minh châu Âu và Canada đã đồng ý chặn các ngân hàng chủ chốt của Nga khỏi hệ thống nhắn tin liên ngân hàng, SWIFT, kết nối hơn 11,000 ngân hàng và tổ chức tài chính tại hơn 200 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Giá trị đồng ruble Nga giảm cũng sẽ có các phản ứng dây chuyền.

“Khi đồng ruble mất giá, nhiều công ty Nga không đủ khả năng thanh toán cho hàng hóa trên tàu, dẫn đến nhiều vụ bỏ hàng và không thanh toán đơn hàng. Các nhà giao nhận sẽ mắc kẹt với nhiều hóa đơn hàng chưa thanh toán,” theo James Coombes, Giám đốc điều hành tại công ty giao nhận vận tải hàng hóa kỹ thuật số Vector.ai.