Nước Mỹ là nam châm hút tiền. Và từ lâu, một trong những lực lượng mạnh mẽ thúc đẩy nền kinh tế Hoa Kỳ là đầu tư vào các doanh nghiệp Mỹ từ những quốc gia khác. Nhưng đầu tư trực tiếp tại Mỹ đã giảm đáng kể trong hai năm qua.

Có khá nhiều nguyên do: các chính sách thương mại đơn độc của tổng thống Donald Trump, bất ổn kinh tế, và tình trạng suy giảm chung trong tăng trưởng toàn cầu đã ngăn dòng tiền nước ngoài vào Mỹ.

Có thể nhận thấy sự suy giảm trong nhiều chỉ số của các dữ liệu tư nhân và chính phủ từ Hoa Kỳ cũng như nước ngoài. Lượng tiền đổ vào giảm mạnh nhất là từ Trung Quốc.

Sau khi đạt mức cao 440 tỷ USD trong năm 2015, cứ mỗi hai năm tiếp theo, tổng đầu tư nước ngoài vào Hoa Kỳ lại giảm mạnh. Trong khi dòng tiền có tăng trở lại lên 296 tỷ USD trong năm 2018, theo số liệu gần đây nhất từ chính phủ, con số này vẫn thấp hơn 38% so với mức cao trước đó.

Đầu tư nước ngoài giảm là một tổn thất đối với nền kinh tế Mỹ.

Nghiên cứu cho thấy những công ty thuộc sở hữu nước ngoài trả tiền nhiều hơn, chi nhiều hơn cho nghiên cứu và phát triển, và sản xuất nhiều sản phẩm xuất khẩu hơn so với các doanh nghiệp Mỹ tương ứng, theo Gary Hufbauer, thành viên cao cấp tại Học viện Kinh tế Quốc tế Peterson.

“Họ tỏa sáng. Họ thường ở đây bởi họ muốn vươn đến thị trường Mỹ,” ông nói.

Tổng thống Trump đã đưa tình trạng bất ổn vào những mối quan hệ lâu dài giữa Hoa Kỳ và một số đối tác thương mại quan trọng nhất của nước này. Có thể dường như các khoản thuế đánh lên hàng nhập khẩu sẽ khiến các công ty nước ngoài chuyển sang Mỹ. Trên thực tế, theo ông Hufbauer, các công ty thường e ngại vì những khoản thuế tương tự sẽ làm tăng chi phí vật tư họ sẽ cần nhập khẩu để sản xuất.

Các hoạt động kinh tế suy giảm ở nước ngoài và đồng dollar mạnh cũng là khó khăn đối với đầu tư nước ngoài.

Kết quả là đầu tư nước ngoài ít hơn ở Mỹ, không phải nhiều hơn.

Tổng thống Trump đã tuyên bố, hơn một lần, rằng đầu tư nước ngoài đang tăng.

“Những khoản tiền khổng lồ từ Trung Quốc và những nơi khác trên thế giới đang đổ vào Hoa Kỳ vì các lý do an toàn, đầu tư và lãi suất!” Ông Trump viết trên Twitter vào tuần trước, khi cuộc chiến thương mại với Trung Quốc leo thang khiến các thị trường hoảng loạn. “Chúng ta đang ở vị thế rất mạnh. Các công ty cũng sẽ tiến vào Hoa Kỳ với số lượng lớn. Một điều tuyệt vời để xem!”

Chắc chắn, tiền nước ngoài thật sự đang đổ vào nợ Mỹ. Trong quý 1/2019, đầu tư vào trái phiếu Mỹ, phần lớn là trái phiếu chính phủ Mỹ đã tăng thêm 144 tỷ USD. Điều này chủ yếu do vào những thời điểm thị trường bất ổn, các nhà đầu tư đưa tiền vào trái phiếu.

Cùng lúc, việc mua chứng khoán Mỹ của các nhà đầu tư giảm. Số liệu từ các bộ Thương mại và Tài chính cho thấy sự suy giảm trong việc mua ròng các chứng khoán Mỹ của nhà đầu tư nước ngoài trong năm 2018 so với năm 2017. Trong quý một năm nay, các nhà đầu tư đã bán thêm 206 tỷ USD chứng khoán Mỹ so với số tiền họ mua vào, dù những khoản giảm này tương đối nhỏ so với hàng ngàn tỷ dollar họ nắm giữ.

Các con số danh mục đầu tư không tính đến đầu tư trực tiếp nước ngoài, các khoản tiền chi cho các nhà máy và công ty Mỹ.

Đầu tư trực tiếp nước ngoài bao gồm khoản tiền một công ty nước ngoài chi để xây dựng nhà máy hoặc mở văn phòng ở Mỹ, như cơ sở Foxconn đang được xây dựng ở Wisconsin, chi phí ước tính đến 10 tỷ USD và một nhà máy ô tô 1.6 tỷ USD đang được Toyota và Mazda xây dựng ở Alabama. Và cũng có thể gồm cả việc mở rộng các cơ sở hiện có, như khoản đầu từ 600 triệu USD vào một nhà máy BMW ở Nam Carolina.

Đầu tư nước ngoài cũng gồm việc mua các doanh nghiệp Mỹ của các công ty nước ngoài, như khi Haier của Trung Quốc mua mảng kinh doanh thiết bị của General Electric năm 2016.

Các con số đầu tư nước ngoài tại Hoa Kỳ không tính đến việc mua bất động sản của các cá nhân người nước ngoài. Có dấu hiệu những khoản mua bất động sản này cũng đang giảm.

Số liệu của Hoa Kỳ không nêu chi tiết nguồn tiền nước ngoài đến từ đâu. Nhưng những nơi khác thì có.

Theo dõi thường xuyên các đầu tư nước ngoài từ Trung Quốc vào châu Âu và Mỹ, hãng tư vấn Baker McKenzie và hãng nghiên cứu Rhodium Group cho thấy chỉ có 3.3 tỷ USD đầu tư ở Mỹ đến từ Trung Quốc trong nửa đầu năm nay. Con số này giảm đến 88% so với điểm cao đạt được trong sáu tháng cuối năm 2016.

Rod Hunter, một đối tác tại Baker McKenzie, cho rằng căng thẳng thương mại giữa Trung Quốc và chính quyền ông Trump chỉ là một yếu tố khiến đầu tư nước ngoài giảm. Thay đổi trong chính sách của chính phủ Trung Quốc cũng hạn chế lượng tiền các công ty Trung Quốc tiến hành đầu tư trên toàn cầu.

“Có thể hai phần ba là do các yếu tố trong nước và một phần ba là do chính sách của Mỹ. Có nhiều nhiễu loạn trong không gian thương mại. Nhưng chính phủ Trung Quốc đã thắt chặt lượng tiền.”

Theo ông Hunter, cũng có sự suy giảm tương tự trong lượng tiền các công ty Trung Quốc đầu tư vào châu Âu trong thời kỳ này, với số tiến đầu tư giảm 72% còn 9 tỷ USD trong nửa đầu năm nay.