Thỏa thuận thương mại mới đầu tiên của Vương quốc Anh kể từ Brexit là lời nhắc nhở nghiêm túc về nhiệm vụ khổng lồ mà nước này phải đối mặt khi tìm cách bù đắp cho việc mất đi lợi ích kinh tế của tư cách thành viên EU.

Thỏa thuận với Australia được công bố hôm thứ Ba, 15/6, là thỏa thuận thương mại song phương đầu tiên Vương quốc Anh đàm phán từ đầu kể từ khi nước này rời Liên minh châu Âu năm ngoái. Nước Anh cũng đã đạt được các thỏa thuận với Nhật Bản và Na Uy, nhưng chúng đều dựa trên các thỏa thuận hiện có do Liên minh châu Âu đàm phán.

Khả năng Vương quốc Anh thiết lập chính sách thương mại của riêng mình đã được chính phủ xem là một lợi ích chính của Brexit. Tuy nhiên, thỏa thuận với Australia chỉ được kỳ vọng sẽ thúc đẩy quy mô nền kinh tế Anh thêm 0.02% trong 15 năm, làm tăng GDP thêm 500 triệu bảng Anh (704 triệu USD) so với mức năm 2018, theo Bộ Thương mại Quốc tế.

Trong tương quan so sánh, mối quan hệ thương mại mới của Anh với Liên minh châu Âu dự kiến sẽ khiến GDP mất khoảng 4% về lâu dài so với nếu còn ở lại trong khối, theo dự báo trước đó của Văn phòng Trách nhiệm Ngân sách Vương quốc Anh, cơ quan đưa ra các dự báo kinh tế cho chính phủ.

Thỏa thuận với Australia đạt được trong bối cảnh chính phủ Vương quốc Anh đang gặp khó khăn để hòa hợp với Liên minh châu Âu, đối tác thương mại quan trọng nhất của nước này. Căng thẳng giữa hai bên liên quan đến thương mại với Bắc Ireland đã leo thang trong cuộc họp G7 cuối tuần qua, làm tăng nguy cơ bùng phát tranh chấp thương mại chỉ sáu tháng sau khi hoàn tất Brexit.

Vương quốc Anh đã đơn phương gia hạn thời gian ân hạn đối với một số điểm kiểm tra hàng hóa đi vào Bắc Ireland, điều EU cho rằng trái với thỏa thuận Brexit đã có hiệu lực trong năm nay. Các chuyên gia cho rằng nếu Thủ tướng Anh Boris Johnson muốn mang lại những lợi ích thương mại thực sự, ông nên tập trung làm giảm căng thẳng với Brussels.

“Bạn không thể là 'nước Anh toàn cầu' nếu không quản lý được mối quan hệ quốc tế quan trọng nhất của mình," theo Simon Usherwood, giáo sư chính trị và nghiên cứu quốc tế tại The Open University ở Anh.

"Các quốc gia khác khi nhìn vào sẽ tự hỏi: ‘Tại sao chúng ta muốn thực hiện các giao dịch với một quốc gia dường như không tuân theo những điều khoản của các giao dịch mà họ đã thực hiện? Không phải là bất kỳ giao dịch nào mà là những với các đối tác thương mại lớn nhất và thân thiết nhất của quốc gia đó?’", ông nói thêm.

Những kỳ vọng của Vương quốc Anh vào các thỏa thuận lớn hơn với các nước như Hoa Kỳ và Ấn Độ cũng đã chịu một cú đánh khi Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden muốn tập trung vào các vấn đề trong nước và làn sóng virus corona đang tàn phá ở Ấn Độ.

Thỏa thuận Australia

Chi tiết của thỏa thuận với Australia vẫn chưa được công bố và việc thực hiện dự kiến sẽ không bắt đầu trước năm sau, nhưng một số doanh nghiệp và chuyên gia thương mại của Anh đã dội gáo nước lạnh vào lời khẳng định của Bộ trưởng Thương mại Anh Liz Truss rằng thỏa thuận này "mang lại lợi ích cho nước Anh."

Nông dân Anh và các nhà sản xuất thực phẩm và đồ uống khác đều lo lắng thỏa thuận có thể cho phép nhập khẩu nông sản giá rẻ, bao gồm cả thịt, và tạo tiền lệ nguy hiểm cho các đàm phán với những nhà xuất khẩu nông sản lớn khác, trong đó có Hoa Kỳ, New Zealand, Canada và Mexico. Họ cũng nói rằng các cuộc đàm phán đã rất vội vã.

"Rủi ro ở đây là rất lớn đối với toàn bộ chuỗi cung ứng thực phẩm và đồ uống và, khi không có bất kỳ đánh giá tác động chính thức nào cho thấy điều ngược lại, chúng tôi vô cùng lo ngại về tác động đối với các lĩnh vực nhạy cảm trong ngành của mình," đại diện các ngành nông nghiệp , chuỗi cung ứng và thực phẩm Scotland viết trong một thư ngỏ gửi cho Truss vào tuần trước.

Chính phủ Anh trong một tuyên bố hôm thứ Ba cho rằng nông dân Anh sẽ được "bảo vệ" vì hàng nhập khẩu miễn thuế sẽ bị giới hạn trong 15 năm. Tuy nhiên, chính phủ trước đây đã thừa nhận " Australia có lợi thế so sánh mạnh trong xuất khẩu thịt gia súc" và có thể cung cấp cho các nhà bán lẻ ở Anh "với chi phí thấp hơn so với các nhà sản xuất trong nước."

Theo Minette Batters, Chủ tịch Liên minh Nông dân Quốc gia (NFU) của Anh và xứ Wales, ngay cả khi việc nhập khẩu được tiến hành theo giai đoạn trong thời gian dài hơn, "rất nhiều trang trại chăn nuôi bò và cừu trên khắp nước Anh" sẽ sụp đổ.

Liên minh lo ngại nông dân Anh sẽ phải vật lộn để cạnh tranh với những quốc gia có các ngành nông nghiệp lớn hơn, sản lượng cao hơn và trong một số trường hợp, các tiêu chuẩn môi trường và phúc lợi động vật thấp hơn.

Theo Nick von Westenholz, giám đốc chiến lược thương mại và kinh doanh tại National Agricultural Association: “Rủi ro lớn hơn là tác động tích lũy của tất cả các giao dịch thương mại này... đó mới thực sự là trọng điểm của mối quan ngại của chúng tôi.” Ông cho biết thêm, một thỏa thuận thương mại khiến nông dân phá sản cũng sẽ làm suy yếu kế hoạch "cải thiện" của chính phủ Anh nhằm thúc đẩy đầu tư vào các khu vực bên ngoài những thành phố lớn.

Không phải là sự thay thế cho thương mại với EU

Theo chính phủ Anh, thỏa thuận với Australia sẽ cắt giảm thuế đối với các sản phẩm như ô tô, rượu whisky Scotch, bánh quy và gốm sứ, thúc đẩy mối quan hệ thương mại trị giá 13.9 tỷ bảng Anh (19.5 tỷ USD) vào năm ngoái.

Nó cũng giúp người Anh dưới 35 tuổi đi lại và làm việc ở Australia dễ dàng hơn và hạ giá người tiêu dùng phải trả cho những hàng hóa như rượu vang Jacob's Creek.

Theo ông Johnson: “Đây là nước Anh toàn cầu tốt nhất - hướng ra bên ngoài và đạt được những thỏa thuận giúp làm sâu sắc thêm các liên minh của chúng ta và giúp đảm bảo mọi vùng của đất nước xây dựng lại tốt hơn từ đại dịch.”

Nhưng các doanh nghiệp Anh đã nhanh chóng chỉ ra rằng thỏa thuận này gần như không đủ sức đối trọng với những gì Vương quốc Anh đã từ bỏ khi quyết định rời Liên minh châu Âu, vốn chiếm 47% tỷ trọng thương mại trị giá hơn 660 tỷ bảng Anh (927 tỷ USD) một năm của Anh.

"Thương mại với Australia chỉ chiếm khoảng 1.2% tổng thương mại của Anh, vì vậy dù một thỏa thuận sẽ có những lợi ích đáng hoan nghênh, nó sẽ không bù đắp được các vấn đề đang diễn ra trong thương mại với Liên minh châu Âu", ông William Bain, người đứng đầu chính sách thương mại tại Phòng Thương mại Anh cho biết trong một tuyên bố.

"Chúng tôi hoan nghênh một chính sách thương mại đầy tham vọng nếu nó mở ra cơ hội mới cho các nhà sản xuất của chúng tôi," đại diện các cơ quan thương mại của Scotland nói thêm.

"Dù vậy, chúng ta không nên ảo tưởng, thị trường EU vẫn là thị trường xuất khẩu quan trọng nhất, là điểm đến của 2/3 tổng lượng thực phẩm xuất khẩu. Các thỏa thuận thương mại mới hậu Brexit với thị trường xuất khẩu lớn nhất của chúng ta, ngay bên cạnh, đã làm việc cung cấp cho thị trường này tốn kém hơn, phức tạp hơn và rủi ro cao hơn."

Tiến vào vùng bất tri

Chính phủ Anh hôm thứ Ba cho biết thỏa thuận với Australia đưa họ tiến gần hơn đến việc tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), một hiệp ước thương mại 11 quốc gia bao gồm New Zealand, Mexico, Canada và Singapore.

Theo Truss, “Tư cách thành viên sẽ tạo ra những cơ hội bất ngờ cho nông dân, nhà sản xuất, những người tiên phong và nhà đầu tư để kinh doanh tại khu vực động cơ trong tương lai của kinh tế toàn cầu.”

Nhưng một số chuyên gia thương mại chỉ ra rằng ngay cả tư cách thành viên của CPTPP cũng không thể cân bằng tác động tiêu cực của việc rời Liên minh châu Âu.

CPTPP "không giống Liên minh châu Âu, bởi EU là một thị trường mở," theo David Henig, Giám đốc Vương quốc Anh tại Trung tâm Kinh tế Chính trị Quốc tế châu Âu. Nói cách khác, tham gia hiệp định có thể giúp giảm thuế đối với một số hàng hóa nhưng không có lợi bằng việc trở thành thành viên của thị trường chung EU, điều cũng giúp loại bỏ các rào cản thương mại khác.

Rủi ro là, trong sự háo hức đạt được các thỏa thuận thương mại mới và chứng minh rằng việc rời khỏi Liên minh châu Âu là đáng giá, nước Anh đã cho đi quá nhiều. Dường như đó là trường hợp trong thỏa thuận với Australia.

“Cho đến nay chúng tôi chưa có tất cả chi tiết, nhưng đánh giá về mặt xuất khẩu, đây có vẻ là một thỏa thuận tuyệt vời đối với Australia,” theo Dmitry Grozoubinski, một cựu đàm phán thương mại cho chính phủ Australia và giám đốc công ty tư vấn thương mại ExplainTrade có trụ sở tại Geneva.

“Thỏa thuận này ngay lập tức mang đến khả năng tiếp cận thị trường Anh tốt hơn đáng kể cho các nhà sản xuất thịt bò, cừu và sữa của Australia so với trước đây. Tuy nhiên, chúng tôi có ít thông tin chi tiết hơn về những gì mà Vương quốc Anh có được bằng cách nhượng bộ."